Bagnie Całowanie: dzikie storczyki mazowieckich torfowisk

Przed ponad 12 tysiącami lat, tereny Bagna Całowanie znajdowały się w bliskim sąsiedztwie rozległej pra-Wisły, którą płynęły wody z Południa, w kierunku czoła Lądolodu Skandynawskiego, które znajdowało się w okolicach Płocka. Szerokość tej plejstoceńskiej Wisły miejscami dochodziła nawet do 20 km. Rzeka ta, płynęła leniwie, wijąc się meandrami, i rozdzielając na liczne starorzecza, wśród krajobrazu stepotundry, którą przemierzały stada mamutów, nosorożców włochatych i innych przedstawicieli megafauny. Z tego okresu pochodzą zachowane ślady archeologiczne pierwszych osadników na Mazowszu. Ślady łowców reniferów z epoki paleolitu zostały odnalezione na wydmie „Pękatkce” - najwyżej położonej wydmie na Bagnie Całowanie. 

Około 12 tysięcy lat temu, wraz z wycofywaniem się czoła lodowca na Północ, poziom wody zacznie opadać, w skutek czego koryto rzeki zmniejszy się, zaś boczne nurty zmienią się w starorzecza, te z czasem będą zmieniać się w pokryte roślinnością torfową paleomeandry. Torfowisko jest jednym ze starorzeczy pra-Wisły. Do dzisiaj świadkiem tej powolnej ewolucji doliny rzecznej są brzozy niskie, czyli gatunek reliktowy, który przetrwał na tym terenie od czasów gdy obszary te przemierzały stada reniferów. Dzisiaj Bagno Całowanie jest oddalone o 10 km od głównego nurtu rzeki. Wraz z holocenem, czyli nowym okresem w historii Ziemi i ociepleniem klimatu, na Mazowsze wzdłuż pradolin, przywędrowały gatunki z Południa. W tym storczyki.

Dzisiaj torfowisko znajduje się na terasie nadzalewowej Wisły i jest zaliczane do torfowisk niskich, gdyż jest zasilane wodami gruntowymi. Storczyki, które są roślinami lubiącymi nieograniczony dostęp do wody i dobre nasłonecznienie, znalazły na torfowiskach, w szczególności na łąkach trzęślicowych, dogodne warunki do rozwoju. To tam możemy spotkać kukułkę krwistą. W Polsce, choć roślina jest dość powszechna na nizinach, od 2014 roku została objęta częściową ochroną gatunkową.

Kukułka kwitnie od początku czerwca, czasami do początku lipca. Kukułka krwista tworzy mieszańce: f. alba, kukułkę krwistą typową (Dactylorhiza incarnata) oraz kukułkę krwistą żółtawą. Kukułki krwiste należą do bylin, czyli przeżywają dłużej niż dwa lata. Należy do geofitów kłączowych (geofit ryzomowy), co oznacza że roślina posiada pączki odnawiające, które znajdują się w podziemnych kłączach, gdzie gromadzone są zapasy pokarmowe. W razie nastania niesprzyjających warunków (susza lub zima), zewnętrzna część rośliny obumiera, natomiast nowa część nadziemna odradza się właśnie z tego podziemnego kłącza. Podobną zdolność przystosowawczą posiadają konwalia majowa, zawilec gajowy, czy ziarnopłon wiosenny, czyli rośliny zakwitające wczesną wiosną, w lasach i zaroślach, zanim drzewa wytworzą liście i odetną im dostęp do światła. Droga życia wielu gatunków roślin nie jest usłana kwiatami, nawet w strefie łagodnego klimatu umiarkowanego.

Kukułki krwiste rosną tuż przy szlaku przez Bagno Całowanie. Pod wpisem znajdziecie galerię zdjęć tego storczyka, które wykonałem z pomostu, który wiedzie przez ten rezerwat.