Sposoby rozprzestrzeniania się obcych gatunków

Zgodnie z definicją, gatunkami inwazyjnymi nazywamy te rośliny lub zwierzęta, które rozprzestrzeniają się dzięki działalności człowieka, zagrażając bioróżnorodności na danym terenie. Dlatego też są zwalczane przez instytucje państwowe. Walka ta uwzględnia sposoby rozprzestrzeniana się roślin. Dlatego środki zapobiegawcze uwzględniają sytuacje, gdy roślina przybywa bezpośrednio z odległego miejsca (innego kraju, lub kontynentu), oraz gdy gatunek obcy znalazł już dogodne warunki do rozwoju w kraju i przenosi się z łatwością do sąsiednich regionów, już o własnych siłach.

W pierwszej kolejności, sama budowa nasion ułatwia roślinom rozprzestrzenianie. W zależności od gatunku, część roślin będzie dysponowało nasionami wyposażonymi w komory powietrzne, które ułatwiają dryfowanie na powierzchni wody, a budowa łupiny czy lipidowy nalot chronić będzie przez przesiąkaniem. Inne gatunki będą miały wyposażone nasiona w lotki i swobodnie będą unosić się na wietrze, lub wyposażone będą w mechanizm pozwalający na wyrzucanie nasion (jak u niecierpka gruczołowatego).

W przypadku roślin inwazyjnych głównym winowajcą jest człowiek. Sieć transportu, w tym drogi lądowe, wodne i powietrzne, niezależnie czy jest to transport o zasięgu lokalnym, regionalnym, międzynarodowym, czy globalnym ułatwia roślinom kolonizowanie nowych terenów. Ukwiecone nasypy kolejowe, czy pasy zieleni wzdłuż dróg szybkiego ruchu dowodzą, że pojazdy mechaniczne przewożą na swojej powierzchni „pasażerów na gapę”, lub wzniecając ruch powietrza pozwalają nasionom zdobywanie nowych terenów. Rzecz jasna nie tylko same elementy pojazdów mogą być miejscem, gdzie znajdują się nasiona i zarodniki inwazyjnych gatunków, także opakowania, kontenery, czy same produkty mogą być odpowiedzialne za rozprzestrzenianie obcych gatunków.

Na szczególną uwagę zasługuje także transport ziemi i innego podłoża (wióry drzewne, trociny, torf, piach itp.). Jeżeli materiał zostanie rozsypany w przydomowym ogródku, użyty do melioracji i regulacji cieków wodnych, czy budowy dróg, ułatwi przenikanie obcym gatunkom do rodzimego środowiska.

Niestety, często rośliny obce zanim zaczną stanowić problem, są świadomie sadzone w celach dekoracyjnych. Jeśli znajdą dogodne warunki do życia rozprzestrzeniają się samodzielnie. Zatem znaczna część inwazyjnych gatunków to uciekinierzy z ogrodów prywatnych i ogrodów botanicznych. Jeśli zadomowią się w danym habitacie, będą wykorzystywać zwierzęta i topografię terenu do zasiedlania nowych terenów.

Do zwierząt wspierających gatunki inwazyjne zaliczymy gatunki wędrowne (np. ptaki, czy zwierzęta kopytne), do których piór, futra, lub łap, doskonale przylegają nasiona. Także gatunki osiadłe, choć w mniejszym zasięgu, pomagają rozprzestrzeniać się roślinom. Nasiona zawarte w owocach, które są pożywieniem dla zwierząt, mogą być magazynowane przez zwierzęta jako zapasy na zimę. Zjedzone przez zwierzęta zostaną wydalane w innym miejscu.

Podobnie woda i wiatr ułatwia roślinom zdobywanie nowych terenów. Dlatego rzeki płynące szerokimi pradolinami będą głównymi miejscami walki o ochronę rodzimej flory. W tym kontekście wezbrania rzek będą szczególnie niebezpieczne. 

Poniżej zdjęcia kokornaka powojnikowego. Zasięg naturalny kokornaku obejmuje Europę oraz rejon Kaukazu i Azji Mniejszej. To archeofit, czyli gatunek inwazyjny który zadomowił się w Polsce przed odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.

1_DSC03464_Fotor_mjpg2_DSC02337_mJPG3_DSC03472_Fotor_mjpg4_DSC02000_mjpg5_DSC03468_Fotor_mjpg6_DSC03465_Fotor_mjpg